Dieta w zespole jelita wrażliwego odgrywa ogromną rolę w zmniejszeniu przykrych objawów. Zespół jelita drażliwego (ZJD, IBS Irritable Bowel Syndrome) to powszechna choroba jelit o nieznanych przyczynach. Obejmuje szereg symptomów takich jak:
- ból w jamie brzusznej
- wzdęcia
- uczucie wypełnienia
- biegunkę
- zaparcia
IBS ma charakter nawrotowy i stanowi duże utrudnienie w codziennym funkcjonowaniu.
CO TO JEST IBS?
Osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego są także narażone na współwystępowanie innych dolegliwości związanych z przewodem pokarmowym, do których należą:
- choroba refluksowa przełyku
- niestrawność
- zgaga
- mdłości
- nietrzymanie moczu
Przebieg zespołu jelita drażliwego można złagodzić odpowiednią dietą, zmianą stylu życia i probiotykoterapią.
3 RODZJE IBS
Zespół jelita drażliwego może przyjmować trzy postaci: biegunkową, zaparciową oraz mieszaną. Każda z nich charakteryzuje się zaburzeniami w przebiegu wypróżniania odpowiednio do ich nazw.
Diagnoza IBS najczęściej polega na wykluczeniu wszystkich innych chorób, które mogą powodować podobne dolegliwości poprzez odpowiednie badania diagnostyczne. W tym celu lekarze najczęściej przeprowadzają diagnozę w kierunku celiakii, chorób zapalnych jelit, SIBO, obecności pasożytów w jelitach, a czasami nietolerancji pokarmowych.
DIETA W ZESPOLE JELITA DRAŻLIWEGO – OGÓLNE WSKAZÓWKI
Dieta przy jelicie drażliwym zakłada wyeliminowanie składników pokarmowych, które mogą nasilać dolegliwości. Należą do nich:
- błonnik
- kofeina
- tłuszcz
- alkohol
- ostre przyprawy
Zalicza się do nich także cała grupa produktów mogących powodować fermentację w jelitach, wspólnie określanych jako FODMAP (Fermentable Oligosaccharides Disaccharides Monosaccharides Polyols).
DIETA O NISKIM UDZIALE FODMAP
Dieta o niskim udziale FODMAP uważana jest za jedną z najskuteczniejszych interwencji dietetycznych opartych na dowodach naukowych. Jej głównym założeniem jest wyeliminowanie produktów zawierających:
- fruktany
- galaktooligosacharydy
- laktozę
- fruktozę
- alkohole wielowodorotlenowe (sorbitol, mannitol, maltitol, ksylitol i izomalotę)
W poniższej tabeli przedstawiam produkty bogate w FODMAP i ich alternatywy o niskiej zawartości składników fermentujących.
| FODMAP | Produkty o wysokiej zawartości FODMAP | Produkty o niskiej zawartości FODMAP |
| Owoce i słodycze | Owoce: brzoskwinia, mango, gruszka, owoce konserwowe, w syropie, arbuz, jabłko, morela, awokado, wiśnia, liczi, gruszka, nektaryna, brzoskwinia, śliwka
Substancje słodzące: miód, fruktoza, syrop kukurydziany, izomaltoza, maltitol, mannitol, sorbitol, ksylitol i inne substancje słodzące kończące się na -ol Skoncentrowane źródła fruktozy: koncentraty soków owocowych, duże porcje owoców, suszone owoce, soki owocowe |
Owoce: banan, jagody, winogrona, grejpfruty, melon, kiwi, cytryna, limonka, pomarańcza, malina, truskawka, pomelo, ananas, rabarbar
Substancje słodzące: syrop klonowy, wszelkie substancje słodzące niezawierające polioli
|
| Nabiał | Mleko i produkty mleczne (krowie i kozie) zawierające laktozę, desery na bazie mleka | Mleko i produkty mleczne bez laktozy, napoje roślinne, twarde sery i twarogi |
| Warzywa | Warzywa: karczochy, szparagi, buraki, brokuły, kapusta brukselska, kapusta, koper włoski, czosnek, por, cebula, groch, szalotka
Rośliny strączkowe: fasola czerwona, biała, ciecierzyca, soczewica, soja, groch |
Warzywa: pędy bambusa, papryka, seler, szczypiorek, bakłażan, cukinia, rzodkiewka, rukola, marchewka, pomidor, ziemniaki, dynia, zielona fasola, sałata, pasternak, dynia, ogórek
|
| Orzechy i nasiona | Migdały, orzechy laskowe, nerkowce, pistacje | Orzechy: macadamia, arachidowe, brazylijskie, włoskie, pekan, pini
Nasiona: dyni i słonecznika (nie więcej niż 50 na dobę) |
| Zboża | Żyto i produkty na jego bazie, płatki owsiane błyskawiczne, zboża ekspandowane, płatki kukurydziane i słodkie płatki śniadaniowe, batoniki zbożowe i musli, pszenica i produkty na jej bazie w dużych ilościach (powyżej 40 g)
|
Zboża bezglutenowe (np. ryż, komosa ryżowa, kasza jaglana, kasza gryczana) oraz mąki z nich zrobione (np. gryczana, jaglana, ryżowa), pieczywo bezglutenowe, pieczywo LOW FODMAP, pszenica i produkty na jej bazie w dużych ilościach (poniżej 40 g)
|
Wszystkim osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego polecam ściągnięcie aplikacji „Monash University FODMAP diet”. Jest to narzędzie stworzone przez wiodący ośrodek naukowy zajmujący się badaniem zawartości składników fermentujących w poszczególnych produktach i dostarcza aktualnych informacji na ten temat.
ZESPÓŁ JELITA DRAŻLIWEGO - DIETA PRZY BIEGUNCE
Dieta w trakcie biegunki powinna być nastawiona przede wszystkim na uzupełnianie uciekających składników mineralnych. Poleca się picie dużej ilości wody w temperaturze pokojowej oraz elektrolitów w postaci płynnej.
W kontekście diety podczas biegunki możemy spotkać się z różnymi opiniami. Część specjalistów poleca kontynuowanie zwyczajnej, zdrowej diety, inni – ograniczenie jej do kilku produktów. I w jednym, i w drugim przypadku najważniejszą zasadą będzie to, aby dieta była po prostu lekkostrawna.
DIETA BRAT
Przy okazji biegunek warto wspomnieć o diecie BRAT, której nazwę tworzą pierwsze litery produktów szczególnie polecanych w tym czasie. Są to odpowiednio:
- banany
- ryż
- jabłka (apple)
- i tosty z jasnego chleba
Czasem taką dietę wzbogaca się również o chudy nabiał, herbatę oraz chude mięso drobiowe. Należy pamiętać, że takie postępowanie dietetyczne jest rozwiązaniem przejściowym i powinno się z niej korzystać w okresach nasilonej biegunki. Dłuższe ograniczenie produktów zwiększa ryzyko niedoborów pokarmowych.
DIETA W ZESPOLE JELITA DRAŻLIWEGO - ZAPARCIA
Żywienie w zaparciach opiera się przede wszystkim na dostarczeniu odpowiedniej ilości płynów i błonnika. Błonnik jest składnikiem produktów roślinnych, który pełni w naszym organizmie wiele funkcji. Nie ulega co prawda trawieniu w przewodzie pokarmowym, ale reguluje pracę jelit, oczyszcza je i wspomaga formowanie mas kałowych. W przypadku zaparć zaleca się jego spożycie w ilościach 30–40 g na dobę.
Do produktów bogatych w błonnik zaliczamy pełnoziarniste zboża, kasze, otręby i płatki na bazie zbóż oraz wszystkie warzywa i owoce. Aby uzyskać odpowiednio dużą ilość błonnika, należy w ciągu dnia spożyć:
- ok. 200 g świeżych owoców
- kilka sztuk owoców suszonych
- 400 g warzyw
- oraz co najmniej 100 g produktów pełnoziarnistych
Do diety można włączyć również otręby pszenne oraz suszone śliwki, które szczególnie pobudzają perystaltykę jelit. Na czas zaparć należy wykluczyć wszystkie produkty wchodzące w skład diety BRAT, ze względu na ich właściwości zapierające.
W przypadku zaparć należy pamiętać o odpowiedniej ilości płynów, które powodują uwodnienie treści pokarmowej. W trakcie zaparć zaleca się wypijanie co najmniej 2 l niegazowanej wody dziennie. Dodatkowo można przygotować świeżo wyciskane soki na bazie owoców i warzyw.
ŻYWIENIE W POSTACI MIESZANEJ IBS
Postać mieszana zespołu jelita drażliwego polega na naprzemiennym występowaniu zaparć i biegunek. Podstawową zasadą żywienia w okresach nasilenia objawów jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem produktów fermentujących oraz spożywanie regularnych posiłków. W tym czasie, jak i w przebiegu całej choroby, należy unikać produktów smażonych, tłustych wysokokalorycznych i wysoko przetworzonych.
DIETA W ZESPOLE JELITA DRAŻLIWEGO - PRZEPISY
Pomimo wielu ograniczeń dieta w zespole jelita drażliwego wcale nie musi być monotonna, skomplikowana i niesmaczna. Ze względu na częstość występowania tej choroby w Internecie możemy znaleźć mnóstwo pomysłów na dania, które nie zawierają składników fermentujących. Poniżej przedstawiam Wam przykładowy jadłospis na jeden dzień o kaloryczności 1700 kcal.
Śniadanie – placuszki ryżowe
Składniki:
- 1 banan (120 g)
- 1 jajo kurze
- 40 g płatków ryżowych
- 10 g mąki ryżowej
- 5 g oleju rzepakowego
Przygotowanie: Płatki ryżowe zalewamy wrzątkiem tak, aby woda sięgała 1 cm ponad poziom płatków. Do oddzielnego naczynia wbijamy jajko, dodajemy banana, mąkę ryżową, a następnie namoczone wcześniej płatki ryżowe. Wszystkie składniki blendujemy na gładką masę, z której smażymy małe placuszki na niewielkiej ilości oleju.
II śniadanie – jajecznica LOW FODMAP
Składniki:
- 2 jaja kurze
- 1 pomidor
- 1 łyżeczka szczypiorku
- 2 wafle ryżowe
- 5 g oleju rzepakowego
- przyprawy
Przygotowanie: Kroimy pomidory w kostkę i podsmażamy na oleju. Wbijamy do nich jajka i podsmażamy według uznania. Jajecznicę posypujemy szczypiorkiem i jemy z dodatkiem wafli ryżowych.
Obiad – kurczak zapiekany z warzywami i serem mozzarella
Składniki:
- 100 g piersi z kurczaka
- 50 g ryżu basmati
- 25 g sera mozzarella
- ½ cukinii
- 1 pomidor
- 10 g oliwy z oliwek
- ulubione przyprawy
Przygotowanie: Pomidory, cukinię oraz ser mozzarella kroimy w plastry. Gotujemy ryż według instrukcji na opakowaniu, a następnie odcedzamy. Kurczaka kroimy w cienkie paski, posypujemy ulubionymi przyprawami i podsmażamy na oliwie z dwóch stron tak, aby mięso było ścięte, ale nie wysuszone. W małym naczyniu żaroodpornym układamy kolejno ryż, kurczaka, warzywa i mozzarellę. Całość zapiekamy w temperaturze 180 stopni przez 15-20 minut.
Podwieczorek – kasza jaglana z truskawkami i orzechami
Składniki:
- 200 ml mleka bez laktozy (lub napoju roślinnego)
- 50 g kaszy jaglanej
- 100 g mrożonych truskawek
- 1 łyżka syropu klonowego
- 20 g orzechów
Przygotowanie: Kaszę jaglaną dokładnie płuczemy w zimnej wodzie, aż będzie ona zupełnie przejrzysta. Wsypujemy kaszę do garnka, zalewamy mlekiem i gotujemy na małym ogniu pod przykryciem, aż kasza będzie całkowicie miękka. W oddzielnym garnuszku gotujemy truskawki z syropem klonowym do konsystencji dżemu. Kaszę mieszamy z gotowym dżemem i posypujemy orzechami.
Kolacja – kanapki na chlebie gryczanym z twarożkiem i warzywami
Składniki:
- 2 kromki chleba gryczanego z kaszy gryczanej niepalonej
- 2 łyżki jogurtu naturalnego bez laktozy
- 70 g twarogu półtłustego
- 2 ogórki kiszone
- 2 rzodkiewki
- 1 łyżka pokrojonego szczypiorku
- 2 liście sałaty lodowej
- ulubione przyprawy
Przygotowanie: Chleb gryczany przygotowujemy według tego przepisu. Twaróg mieszamy z jogurtem naturalnym. Kroimy w kostkę warzywa i mieszamy z twarożkiem. Podajemy kanapki z gotowym twarożkiem oraz sałatą lodową.
PROBIOTYKI W IBS – DLACZEGO WARTO JE BRAĆ?
Leczenie zespołu jelita drażliwego obejmuje również probiotykoterapię, czyli przyjmowanie preparatów zawierających odpowiednie szczepy bakterii, które wspomagają pracę jelit. Ich rolą jest m.in.:
- uszczelnianie ściany nabłonka jelitowego
- poprawa funkcjonowania śluzówki przewodu pokarmowego
- stymulacja układu odpornościowego
- produkcja niektórych składników odżywczych i poprawa ich wchłaniania
Do czynników branych pod uwagę w patofizjologii ZJD zaliczane są zmiany mikroflory jelitowej. Uważa się, że zmiany w składzie mikrobioty mogą mieć związek z powstawaniem objawów zespołu jelita drażliwego [1].
KTÓRE SZCZEPY BAKTERII WARTO PRZYJMOWAĆ?
Znane są szczepy bakterii, które mogą korzystnie wpływać na stan jelit. Należą do nich m.in.:
- Saccharomyces boulardii
- Bifidobacterium breve BR03
- Lactobacillus plantarum LP01 i 299v
- E.coli (DSM17252)
- Enterococcus faecalis (DSM 16440) oraz kilka innych przebadanych szczepów
Jednak oprócz samej zawartości odpowiednich szczepów, liczy się również sposób ich przechowywania oraz postać, w jakiej się znajdują (np. kapsułki odporne na działanie soku żołądkowego, dzięki czemu probiotyki są uwalniane dopiero w jelitach).
Wszystkie z tych wymogów, zarówno zawartości, jak i odpowiedniego opakowania szczepów bakterii spełnia probiotyk Zdrovit Lacium Forte. Dodatkowo preparat ten wypada bardzo dobrze w badaniach na realną zawartość deklarowanych dawek poszczególnych szczepów bakterii, w przeciwieństwie do 89% preparatów dostępnych na rynku (dane raportu NIK o dopuszczeniu do obrotu suplementów diety).
PRZYJMOWANIE PREBIOTYKÓW
Probiotyki warto stosować również w obecności prebiotyków, czyli substancji które stanowią pożywkę dla bakterii. Rolę prebiotyków mogą pełnić produkty spożywcze takie jak:
- fermentowane produkty mleczne (np. kefir)
- kiszonki
- inulina
- większość produktów bogatych w błonnik
Suplementy zawierające składniki, które korzystnie wpływają na rozwój dobrej mikroflory jelitowej np. Ibesan.
DIETA W ZESPOLE JELITA DRAŻLIWEGO - PODSUMOWANIE
Poprzez dietę jesteśmy w stanie zmniejszyć uciążliwość dolegliwości żołądkowo-jelitowych w przebiegu zespołu jelita drażliwego. Najkorzystniejszym rozwiązaniem żywieniowym jest dieta o niskiej zawartości składników fermentujących (FODMAP), która wyraźnie zmniejsza częstotliwość objawów. W przypadku biegunek i zaparć należy wprowadzić dodatkowe modyfikacje diety, które mogą przyspieszyć ustąpienie dolegliwości. Warto również rozpatrzyć wprowadzenie probiotyków oraz prebiotyków w diecie.
ŹRÓDŁA
- Dudzińska E. Wpływ mikroflory jelitowej na rozwój zespołu jelita drażliwego. Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2016, Vol. 19, No. 3
- Halmos EP, Power VA, Sheperd Sj, et al. A diet low in FODMAPs reduces symptoms of irritable bowel syndrome. Gastroenterol 2014:146:67-75.
- Sheperd SJ, Gibson PR. Fructose malabsorption and symptoms of irritable bowel syndrome: guidelines for effective dietary managment. J Am Diet Assoc 2006;106:1631-9.
- Barrett JS. Extending our knowledge of fermentable, short-chain carbohydrates for managing gastrointestinal symptoms. Nutr Clin Pract 2013; doi: 10.1177/ 0884533613485790.
- Magge S, Lembo A, Low-FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome. Gastroenterol Hepatol (N Y). 2012 Nov; 8(11): 739–745.
- H. Ciborowska, A. Rudnicka „Dietetyka Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka”.PZWL 2014
- Gawęcki J. (red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo PWN, Warszawa 2010
- Raport Naczelnej Izby Kontroli o dopuszczeniu suplementów diety 10 litego2017
Inne wpisy z tej kategorii:
Do autorki artykułu: czy napewno probiotyk powinien zawierać Streptococcus faecalis (paciorkowca kałowego)? Dawno miałam mikrobiologię, ale wydaje mi się że to bakteria patogenną (?) i nie widzę jej w składzie, żadnego z probiotyków które mam, nawet w Epic Pro, który ma 25 szczepów bakterii w liczbie 30 mld.
W mikrobiologii jest tak, że jeden konkretny szczep (w tym przypadku DSM 16440) może różnić się działaniem od pozostałych szczepów. W przypadku Streptococcus faecalis DSM 16440 nie wykazuje on genów wirulencji (zjadliwości). Podrzucam link do badania o tym konkretnym szczepie (po kliknięciu pobierze się PDF): https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjIg4CXoPPsAhUSx4sKHVJfAMoQFjABegQIARAC&url=https%3A%2F%2Fjournals.viamedica.pl%2Fforum_medycyny_rodzinnej%2Farticle%2Fdownload%2F61602%2F46758&usg=AOvVaw0Kn2Q35F_yGDFo5pn6oCTa Informacja o tym konkretnym szczepie znajduje się na stronie 178 i 179.
Radzenie sobie że stresem jest mega ważne przy tej przypadłości. Oczywiście dieta LOWFood mocno wspomaga. Nie piję od 5 dni kawy i dopiero teraz do mnie dotarło co kawa robiła z moimi jelitami (jeśli ktoś pił >3 filiżanek to po 1-2 dniach jeszcze może nie poczuć radykalnej poprawy, ale zauważy różnicę). U mnie przeważała postać zaparciowa, ale przy stresie przechodzila w tą drugą i wtedy pomagało tylko jedno-po przebudzeniu kilka łyków Pepsi/Coli i 10 przysiadów przez 2-3 dni i przechodziło. Teraz testuję Ibesan i narazie działa świetnie.
Od niedawna uczę się co jeść przy moim IBS. A powyższe przepisy wyglądają bardzo ciekawie. Niestety u mnie są i biegunki i zaparcia, a do tego bolesne wzdęcia. Wiem też, że muszę również nauczyć się walczyć ze stresem, bo bardzo pogarsza objawy. A co do debutiru to też go niedawno włączyłam do "menu" i liczę, że szybko mi pomoże.
dieta jest bardzo ważna. ja moją wspomagam jeszcze kapsułkami Debutir, dzięki nim tak na prawdę unormowałam prace moich jelit i pozbyłam się problemów z zaparciami i biegunkami.