Kobiety aktywne fizycznie bardzo często ignorują zaburzenia miesiączkowania i traktują je jako normalny objaw intensywnego wysiłku fizycznego. Problem ten dotyczy szczególnie młodych kobiet, które nie myślą w tak wczesnym wieku o macierzyństwie.
Świadomość konsekwencji zaburzeń miesiączkowania jest wciąż zbyt mało powszechna, a kobiety często nie wiedzą, gdzie szukać kompleksowej pomocy. Co gorsza zdarza się, że jeśli kobieta z zaburzeniami miesiączkowania trafi do lekarza, otrzymuje antykoncepcję hormonalną, która jedynie maskuje problem wywołując sztuczną menstruację, lecz nie leczy przyczyny. Tymczasem to właśnie poznanie i wyeliminowanie czynnika wywołującego zaburzenia jest jedyną skuteczną metodą zapobiegania i leczenia poważnych powikłań braku miesiączki.
ZABURZENIA MIESIĄCZKOWANIA U SPORTSMENEK - PRZYCZYNY
Jednym z powodów zaburzeń miesiączkowania u kobiet jest zbyt niska podaż energii z diety. Produkcja hormonów płciowych, rozwój pęcherzyka jajnikowego, a także inne procesy towarzyszące obydwu fazom cyklu miesiączkowego, to procesy, które wymagają energii. Kobiety aktywne fizycznie bardzo często narażone są na nadmierną presję związaną z wymaganiami trenera, odnośnie uzyskania odpowiednio niskiej wagi startowej, czy środowiska, które oczekuje od każdej sportsmenki wspaniałej sylwetki.
Dodatkowo dziewczęta również same narzucają sobie pewne ograniczenia wynikające z chęci osiągania coraz lepszych wyników sportowych, co zresztą jest całkowicie zrozumiałe. Powyższe powody wpływają na to, że kobiety ograniczają kaloryczność diety, a często także zwiększają liczbę treningów w tygodniu, doprowadzając do jeszcze większego deficytu.
SKUTEK ZBYT DUŻEGO DEFICYTU KALORYCZNEGO
W tej sytuacji ilość energii dostarczanej z dietą staje się niewystarczająca dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, który chcąc przystosować się do tej niekorzystnej sytuacji, „wyłącza” część funkcji fizjologicznych. Niestety, w pierwszej kolejności „cięcia” dotyczą właśnie układu rozrodczego. Jego zaburzenia manifestują się poprzez zaburzenia miesiączkowania lub całkowite zahamowanie menstruacji. O tym jak obliczyć swoje zapotrzebowanie na makroskładniki pisałam w tym artykule: Jak obliczyć zapotrzebowanie kaloryczne i na makroskładniki?
ENERGIA DOSTĘPNA A ZABURZENIA MIESIĄCZKOWANIA
Miarą zapotrzebowania na energię, jaką stosuje się w zapobieganiu i leczeniu zaburzeń miesiączkowania, jest energia dostępna (EA). Kalorie, które spożywamy z codzienną dietą są wykorzystywane przez nasz organizm do różnych funkcji. Część z nich przeznaczana jest na cele energetyczne, zapewniające pracę wszystkich układów i narządów. Tę pulę energii nazywamy podstawową przeminą materii.
Oprócz tego nasz organizm potrzebuje energii do strawienia spożytych przez nas pokarmów (termiczny efekt pożywienia), a także na aktywność fizyczną związaną z normalnym funkcjonowaniem, uprawianiem sportu, ale również na tzw. spontaniczną aktywność fizyczną, do której zaliczamy np. gestykulację, czy żwawe tempo chodu.
Po odjęciu od całkowitego bilansu wszystkich aktywności, pozostaje nam pewna pula energii, którą nasz organizm może wykorzystać na własne potrzeby i to właśnie tę pulę nazywamy energią dostępną.
OBLICZANIE STATUSU ENERGII DOSTĘPNEJ
Aby obliczyć status energii dostępnej (EA) potrzebujemy:
- dziennej podaży energii wyrażonej w kcal
- oszacowania wydatku energetycznego związanego z aktywnością fizyczną
- znajomości beztłuszczowej masy ciała (FFM)
Przyjmijmy więc za przykład 19 letnią pływaczkę o masie ciała 60 kg, z czego 20% stanowi tkanka tłuszczowa (co oznacza, że beztłuszczowa masa ciała wynosi pozostałe 80%). Nasza sportsmenka spożywa w ciągu dnia 2400 kcal, a ilość kalorii, jaką spala w trakcie treningu, to 500 kcal. W powyższym przypadku beztłuszczowa masa ciała będzie wynosiła wartość 80% z 60 kg, czyli 48 kg.
EA = (2400 – 500) kcal / 48,0 kg = 39,6 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/dobę
Dieta dostarczająca 45 kcal/kg FFM/d jest optymalna dla utrzymania równowagi energetycznej i prawidłowego stanu zdrowia. Spożycie kilokalorii poniżej tej wartości może spowodować zaburzenia miesiączkowania, utratę masy kostnej, a także inne objawy występujące pod wspólną nazwą triady sportsmenek. Spożycie energii poniżej 30 kcal/kg FFM/d wiąże się z ryzykiem zaburzeń gospodarki hormonalnej, nieprawidłowej mineralizacji kości i rozwojem stanów zapalnych, które nie tylko powodują długoterminowe pogorszenie zdrowia, ale mogą również pogarszać wydolność fizyczną, a tym samym wpływać na gorsze wyniki sportowe.
TRIADA SPORTSMENEK
Niski poziom energii dostępnej jest główną przyczyną rozwoju niebezpiecznego schorzenia, jakim jest triada sportsmenek. Jest to zespół wielu, różnych objawów będących efektem przedłużającego się deficytu energii. Do głównych objawów triady zaliczamy: zaburzenia odżywiania, bardzo rzadkie menstruacje lub całkowity ich brak, a także postępujące niszczenie tkanki kostnej.
Powyższe zaburzenia mogą spowodować prowadzić do zachorowania na anoreksję, problemów z zajściem w ciążę lub płodnością, a także do rozwoju wczesnej osteoporozy. W przebiegu triady pojawiają się również inne objawy, niosące za sobą dodatkowe konsekwencje.
Zaliczamy do nich:
- zaburzenia odporności, obserwowane szczególnie w okresie startowym
- spowolnienie tempa metabolizmu, które może utrudnić przeprowadzenie redukcji masy ciała
- zaburzenia funkcjonowania tarczycy
- gorszą regenerację będącą wynikiem zaburzeń syntezy białek mięśniowych
- choroby układu sercowo-naczyniowego, spowodowane przez zaburzenia w tkance nabłonkowej
PODSUMOWANIE - ZABURZENIA MIESIĄCZKOWANIA U SPORTSMENEK
Zaburzenia miesiączkowania, to jeden z pierwszych objawów tego, że w naszej diecie jest zbyt mało kalorii, przez co nasz organizm nie ma wystarczająco energii do prawidłowego funkcjonowania. Podtrzymywanie stanu niedoboru energii przez dłuższy czas może prowadzić do groźnych powikłań, które oddziałują nie tylko na pogorszenie wyników sportowych, ale przede wszystkim na zdrowie kobiety. Więcej o tym, jak odzyskać miesiączkę znajdziesz w tym artykule: Brak miesiączki po odchudzaniu – jak ją odzyskać?
Bibliografia:
- De Souza MJ, Nattiv A, Joy E, et al. 2014 Female Athlete Triad Coalition Consensus Statement on Treatment and Return to Play of the Female Athlete Triad: 1st International Conference held in San Francisco, California, May 2012 and 2nd International Conference held in Indianapolis, Indiana, May 2013. Br J Sports Med. 2014;48(4):289.
- Loucks AB, Thuma JR. Luteinizing hormone pulsatility is disrupted at a treshold of Energy availability in reguraly menstruating women. J Clin Endocrinol Metab 2003;88:297-311.
- Ihle R, Loucks AB. Dose-response relationships between Energy avability and bone turnover in young exercising women. J Bone Miner Res 2004;19:1231-40.
- Loucks A. Female athlete triad and Energy availability W: Burke L, Deakin V, eds. Clinical Sports Nutrition. 5th ed. Sydney, Australia: McGraw-Hill; 2015:140-144
- Nattiv A, Loucks A, Manore M. American College of Sports Medicine position stand. The female athlete triad 2007,39(10):1867-82.
Inne wpisy z tej kategorii:
